مهندسان هخامنشی راز استفاده از عددپی را دو هزار و 500 سال پیش کشف کرده بودند. آنها در ساخت سازه های سنگی و ستون های مجموعه تخت جمشید که دارای اشکال مخروطی است، از این عدد استفاده می کرده اند. در علم ریاضیات از مجموعه اعداد حقیقی محسوب می شود. این عدد از تقسیم محیط دایره بر قطر آن به دست می آید. کشف عدد پی جزو مهمترین کشفیات در ریاضیات است. کارشناسان ریاضی هنوز نتوانسته اند زمان مشخصی برای شروع استفاده از این عدد پیش بینی کنند. عده زیادی، مصریان و برخی دیگر، یونانیان باستان را کاشفان این عدد می دانستند اما بررسی های جدید نشان می دهد هخامنشیان هم با این عدد آشنا بودند.
"عبدالعظیم شاه کرمی" متخصص سازه و ژئوفیزیک و مسئول بررسی های مهندسی در مجموعه تخت جمشید در این باره می گوید: بررسی های کارشناسی که روی سازه های تخت جمشید به ویژه روی ستون های تخت جمشید و اشکال مخروطی انجام گرفته؛ نشان می دهد که هخامنشیان دو هزار و 500 سال پیش از دانشمندان ریاضی دان استفاده می کردند که به خوبی با ریاضیات محض و مهندسی آشنا بودند. آنان برای ساخت حجم های مخروطی راز عدد پی را شناسایی کرده بودند.
دقت و ظرافت در ساخت ستون های دایره ای تخت جمشید نشان می دهد که مهندسان این سازه عدد پی را تا چندین رقم اعشار محاسبه کرده بودند. شاه کرمی در این باره می گوید: مهندسان هخامنشی ابتدا مقاطع دایره ای را به چندین بخش مساوی تقسیم می کردند. سپس در داخل هر قسمت تقسیم شده، هلالی معکوس را رسم می کردند. این کار آنها را قادر می ساخت که مقاطع بسیار دقیق ستون های دایره ای را به دست بیاورند. محاسبات اخیر، مهندسان سازه تخت جمشید را در محاسبه ارتفاع ستون ها، نحوه ساخت آنها،فشاری که باید ستون ها تحمل کنند و توزیع تنش در مقاطع ستون ها یاری می کرد. این مهندسان برای به دست آوردن مقاطع دقیق ستون ها مجبور بودند عدد پی را تا چند رقم اعشار محاسبه کنند.
هم اکنون دانشمندان در بزرگ ترین مراکز علمی و مهندسی جهان چون "ناسا" برای ساخت فضاپیماها و استفاده از اشکال مخروطی توانسته اند عدد پی را تا چند صد رقم اعشار حساب کنند. بر اساس متون تاریخ و ریاضیات نخستین کسی که توانست به طور دقیق عدد پی را محاسبه کند، «غیاث الدین محمد کاشانی» بود. این دانشمند ایرانی عدد پی را تا چند رقم اعشاری محاسبه کرد. پس از او دانشمندانی چون پاسکال به محاسبه دقیق تر این عدد پرداختند. هم اکنون دانشمندان با استفاده از رایانه های بسیار پیشرفته به محاسبه این عدد می پردازند.
شاه کرمی با اشاره به این موضوع که در بخش های مختلف سازه تخت جمشید، مقاطع مخروطی شامل دایره، بیضی، و سهمی دیده می شود، می گوید : "به دست آوردن مساحت، محیط و ساخت سازه هایی با این اشکال هندسی بدون شناسایی راز عدد پی و طرز استفاده از آن غیرممکن است."
داریوش هخامنشی بنیان گذار تخت جمشید در سال 521 پیش از میلاد دستور ساخت تخت جمشید را می دهد و تا سال 486 بسیاری از بناهای تخت جمشید را طرح ریزی یا بنیان گذاری می کند. این مجموعه باستانی شامل حصارها، کاخ ها،بخش های خدماتی و مسکونی، نظام های مختلف آبرسانی و بخش های مختلف دیگری است.
مجموعه تخت جمشید مهمترین پایتخت مقاومت هخامنشی در استان فارس و در نزدیکی شهر شیراز جای گرفته است
در سال 1379 گروه ریاضی انتشارات مدرسه کتابی به نام «فرهنگ ریاضیات» منتشر کرد که فصل نخست آن با عنوان «ریاضیات، واژه شناسی، فلسفه ی تاریخ، کاربردها و سرگذشت ریاضیات نظری» به قلم پرویز شهریاری است. این مقاله در 53 صفحه است که همه خوانندگان علاقه مند را به خواندن آن دعوت می کنم. در این جا بعضی از نکته های اساسی این مقاله را می آوریم.
واژه ریاضیات به جای واژه ی «ماته ماتیکه» گذاشته شده که خود از «ماته ما» به معنای دانش و دانایی آمده است.
غالبا واژه ی ریاضیات را برگرفته از واژه ریاضت دانسته اند، چرا که ریاضت تنها به معنای «پرهیزکاری بدنی» نیست، بلکه «در خود فرورفتن»، «فهمیدن» و «رسیدن به رازها» را هم می رساند. دیدگاه های دیگری هم وجود دارند. بسیاری از زبان شناسان با بخشهای زبان شناختی خود نتیجه می گیرند: «ماته ما» همان واژه پارسی «مزدا» است که همان معنای واژه یونانی را دارد: «دانا» و «آگاه».
دیگاه سوم معتقد است، واژه «ریاضی» از واژه پارسی «راز» به معنای «اندازه گرفتن» آمده است. این واژه «راز» هنوز در واژه های «تراز» و «ترازو» با حفظ معنای خود باقی مانده است. در واژه «ترازو»، «ترا» به معنای «این سو و آن سو» و «راز» به معنای اندازه گیری است. پسوند «او» بسیاری جاها در زبان فارسی به معنای «بسیار» به کار رفته است. به این ترتیب، «ترازو» یعنی «اندازه گیری و مقایسه ی بسیار». در ضمن واژه ی «مر» در زبان پارسی (که واژه های «شمر» و «شمردن» وجود دارد.) به معنای شمردن و محاسبه کردن با دست است. به این ترتیب، اینان به جای واژه ریاضیات، واژه ی «راز و مر» را پیشنهاد می کنند که درست به معنای «اندازه گرفتن و شمردن» است و اگر ریاضیات را دانش رابطه های کمیتی و شکلهای فضایی بدانیم، واژه «راز و مر» می تواند به تنهایی درست باشد.
اگر واژه «ریاضیات» را (که نه در ترکیب زیباست و نه به روشنی معرف یکی از دانشهاست)، برگرفته از واژه ریاضت فرض کنیم، می تواند اثری منفی در علاقه مندان به این دانش بگذارد، زیرا همگان «ریاضت» را به معنای «سختی کشیدن»، «در انزوا فرورفتن» و «فشار بیش از اندازه به خود» می دانند که با ماهیت دانش ریاضی سازگاری ندارد. ولی این تغییر شبیه تغییری است که برخی برای واژه جبر می آورند و آن را به معنای «زور» و «فشار» می دانند، در حالی که خوارزمی واژه ی «جبر» را به معنای «جبران کردن» گرفته است. چرا که به تعبیر خوارزمی و به زبان امروزی می توان مقدار منفی را از یک طرف معادله به یک طرف دیگر معادله برد تا مقداری مثبت شود(جبران شود). در مصراع سعدی «که جبر خاطر مسکین بلا بگرداند»، واژه «جبر» درست به همین معنای جبران کردن به کار رفته است.
جدا از این بحث که «ماته ما» از واژه ی «مزدا» گرفته شده یا ریاضیات از واژه ی «راز» آمده است، به نظر می رسد که اگر قرار باشد واژه ی پارسی به جای «ریاضیات» انتخاب شود، بهترین پیشنهاد همان واژه ی «راز و مر» باشد که هم زیباست و هم از نظر معنا با واژه ی «ریاضیات» سازگار است.
